1. W jakiej formie prawnej mogę prowadzić działalność gospodarczą w Polsce?

Działalność gospodarcza może być prowadzona w Polsce na wiele sposobów, z których każdy ma swoje charakterystyczne cechy. Wybór struktury przedsiębiorstwa jest bardzo ważnym elementem, który trzeba dokładnie przeanalizować, posiadając wiedzę o zamiarach i warunkach stawianych przez osobę zainteresowaną. W celu zobrazowania wachlarza możliwości poniżej przedstawione są podstawowe formy prawne przedsiębiorstw w Polsce.   

1. Jednoosobowa działalność gospodarcza, stanowiąca najprostszą formę organizacyjną przedsiębiorcy. Może być założona przez każdą pełnoletnią osobę, wystarczy złożenie wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Przedsiębiorca odpowiada całym swoim majątkiem za zaciągnięte w ramach przedsiębiorstwa zobowiązania. W przypadku obywatela amerykańskiego do rozpoczęcia działalności handlowej na terenie Polski wymagana jest jeszcze pozytywna opinia Ministra Gospodarki.
2. Spółka cywilna, będąca połączeniem przynajmniej dwóch jednoosobowych działalności gospodarczych. Spółka cywilna nie jest odrębnym podmiotem, tylko związkiem kilku przedsiębiorców, odpowiadających całym swoim majątkiem za jej zobowiązania. Spółka cywilna nie wymaga wielu czynności formalnych, najważniejsza jest treść porozumienia przedsiębiorców o stworzeniu spółki cywilnej.
3. Spółka jawna, uregulowana w kodeksie spółek handlowych jako podstawowy przykład tzw. spółki osobowej, czyli spółki będącej odrębnym podmiotem praw i obowiązków, ale za której zobowiązania oprócz samej spółki odpowiadają również jej wspólnicy. Spółka jawna podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego.
4. Spółka partnerska, jest kolejnym rodzajem spółki osobowej, przeznaczonej do prowadzenia działalności gospodarczej przez przedstawicieli wyraźnie wskazanych zawodów, tj. adwokata, aptekarza, architekta, inżyniera budownictwa, biegłego rewidenta, brokera ubezpieczeniowego, doradcy podatkowego, maklera papierów wartościowych, doradcy inwestycyjnego, księgowego, lekarza, lekarza dentysty, lekarza weterynarii, notariusza, pielęgniarki, położnej, radcy prawnego, rzecznika patentowego, rzeczoznawcy majątkowego i tłumacza przysięgłego. W spółce tej istnieje możliwość rozgraniczenia odpowiedzialności pomiędzy poszczególnych partnerów, żeby jeden partner nie odpowiadał za działania lub zaniechania innego partnera.
5. Spółka komandytowa, jest spółką osobową, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona. Spółki takie są tworzone najczęściej w celu umożliwienia zwiększania przedsiębiorstwa poprzez przyjmowanie nowych wspólników w poczet komandytariuszy. Komplementariusz reprezentuje spółkę komandytową, jest jej głównym wspólnikiem, ale komandytariusze też mogą brać udział w jej prowadzeniu, reprezentować ją jako pełnomocnicy, ale przede wszystkim uczestniczą w zysku, a ich odpowiedzialność za zobowiązania spółki jest ograniczona tylko do wniesionego do spółki wkładu.
6. Spółka komandytowo – akcyjna stanowi najrzadszą formę spółki osobowej w Polsce. Główną różnicą w stosunku do spółki komandytowej jest osoba komandytariusza, gdyż w tej spółce jest to akcjonariusz, do którego odpowiednio stosuje się przepisy o spółce akcyjnej. Ta specyficzna forma ma na celu umożliwienie spółce zdobywania kapitału poprzez emisję akcji, które mogą stanowić przedmiot powszechnego obrotu.  
7. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest najpopularniejszą formą ze spółek prawa handlowego ze względu na brak odpowiedzialności wspólników za jej zobowiązania. Spółka ta może być wykorzystana do prawie wszystkich celów gospodarczych, podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego i jej konstrukcja może być bardzo prosta. Spółkę taką, w odróżnieniu od spółki akcyjnej, można skutecznie zabezpieczyć przed zmianami właścicielskimi.
8. Spółka akcyjna jest najbardziej skomplikowaną formą przedsiębiorstwa, do założenia której potrzebny jest kapitał w minimalnej wielkości 100.000 PLN. Spółka akcyjna jest odrębnym i samodzielnym bytem prawnym, musi posiadać zarząd oraz radę nadzorczą i nie może m. in. korzystać z przywilejów tzw. księgowości uproszczonej. Spółka akcyjna zawiązywana jest w celu pozyskania kapitału z zewnątrz, najczęściej jest to giełda papierów wartościowych.

2. W jaki sposób zarejestrować działalność gospodarczą? Czy mogę zarejestrować działalność gospodarczą przez pełnomocnika?

Każda forma prowadzenia działalności gospodarczej posiada swoją własną ścieżkę powstania. Jednoosobowa działalność gospodarcza wymaga co do zasady jedynie wniosku do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Pozostałe formy wymagają sporządzenia umów pomiędzy odpowiednio wspólnikami, partnerami, udziałowcami lub akcjonariuszami i podlegają wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego. Umowy niektórych spółek muszą być sporządzone przez notariuszy. Wśród dokumentów, które należy na pewno posiadać przy zakładaniu spółki, są paszport i poświadczony przez notariusza wzór podpisu (niezbędny np. do założenia w Polsce rachunku bankowego spółki). Ważne oświadczenia podmiotów reprezentujących spółkę, np. o przekazaniu spółce środków wskazanych w umowie wspólników, potrzebne będą dopiero po zawarciu umowy spółki. Działalność gospodarcza może być założona przez pełnomocnika, wystarczy jedynie odpowiednio sformułowane pełnomocnictwo, które w odpowiednich przypadkach będzie wymagało potwierdzenia przez notariusza.   

3. Czy mogę zarejestrować jednoosobową (będzie tylko jeden wspólnik) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością? Czy mogę ją zarejestrować przez pełnomocnika?

Tak, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może być zarejestrowana przez jedną osobę. Jedynym zakazem w zakładaniu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest zakaz zawiązania jej wyłącznie przez inną jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może być zarejestrowana przez pełnomocnika, jednakże pełnomocnictwo musi być sporządzone w formie aktu notarialnego, a akt ten potwierdzony apostille.

4. Czy siedziba spółki z ograniczoną odpowiedzialnością musi być w Polsce? Czy spółka może mieć oddziały zagraniczne?

Jeżeli spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ma być zakładana na zasadach prawa polskiego, to musi mieć siedzibę w Polsce. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, mające siedzibę za granicą, mogą tworzyć oddziały lub przedstawicielstwa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W takim wypadku to właśnie te oddziały lub przedstawicielstwa będą musiały przejść procedurę rejestracyjną, która jest bardzo podobna jak zakładanie samej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Na identycznych zasadach, czyli poprzez tworzenie oddziałów lub przedstawicielstw, polska spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może rozwijać swoje przedsiębiorstwo zagranicą. 

5. Jak za długi odpowiada wspólnik spółki z ograniczoną odpowiedzialnością?

Wspólnik spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie odpowiada za długi spółki. Jedynym jego ryzykiem związanym z niewypłacalnością spółki jest utrata wartości posiadanych przez niego w spółce udziałów lub jeżeli wartość ta jest niższa niż wartość wkładów wniesionych w zamian za udziały, to utrata wartości tych wkładów.
Trzeba zaznaczyć, że dość częstym przypadkiem jest zasiadanie wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w jej zarządzie. Z tego powodu wspólnik może odpowiadać całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki, gdy okażę się, że egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna. Członek zarządu może się uwolnić od tej odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie układowe, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcie postępowania układowego nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcia postępowania układowego wierzyciel nie poniósł szkody. To jest dość długie postępowanie dowodowe, ale w tym postępowaniu to członek zarządu musi udowodnić swoją niewinność, dlatego decyzja o podjęciu się funkcji członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wymaga przeanalizowania jej kondycji finansowej.

6. Jak za długi odpowiada właściciel jednoosobowej działalności gospodarczej?

Właściciel jednoosobowej działalności gospodarczej odpowiada za długi swojego przedsiębiorstwa odpowiada całym swoim majątkiem. Komornik ma prawo poszukiwać majątku w Polsce oraz zagranicą.

7. Jak pozwać dłużnika, który jest w Polsce? Czy muszę koniecznie przyjeżdżać do Polski?

Sposób przeprowadzenia postępowania sądowego w Polsce różni się w zależności od przedmiotu roszczenia. Jeżeli chodzi o postępowanie o zapłatę określonej kwoty, to obecność powoda nie jest obowiązkowa, chociaż Sąd może zażądać jego osobistego stawiennictwa. W przypadku postępowań dotyczących prawa cywilnego, szczególnie związanych z prawem spadkowym lub prawem rodzinnym, stawiennictwo powoda przed sądem jest przeważnie sprawą obligatoryjną. Zasadą jest, iż pozew składa się do sądu, który jest właściwy ze względu na miejsce zamieszkania pozwanego lub siedzibę dłużnika. W każdym rodzaju postępowania powód może być reprezentowany przez fachowego pełnomocnika.

8. Jak kupić spółkę z o.o. w Polsce?

Najważniejszą czynnością przed kupnem spółki z o.o. jest jej analiza prawno-księgowa. Spółka niekiedy może być znaczenie zadłużona, obciążona prawem osób trzecich, wpisana do rejestru dłużników czy też na listę niewiarygodnych przedsiębiorców, co uniemożliwi ubieganie się o zamówienie publiczne. Sama czynność nabycia udziałów jest czynnością techniczną i wymaga złożenia podpisów notarialnie poświadczonych czy to w Polsce czy w USA. Poprawne sformułowanie umowy nabycia udziałów jest niezmiernie ważne dla kupującego.

9. Jak założyć fundacje lub stowarzyszenie?

Fundacja jest samodzielnym podmiotem, który może być ustanowiony dla realizacji zgodnych z podstawowymi interesami Rzeczypospolitej Polskiej celów społecznie lub gospodarczo użytecznych, w szczególności takich, jak: ochrona zdrowia, rozwój gospodarki i nauki, oświata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka i pomoc społeczna, ochrona środowiska oraz opieka nad zabytkami. Fundacje mogą ustanawiać osoby fizyczne niezależnie od ich obywatelstwa i miejsca zamieszkania bądź osoby prawne mające siedziby w Polsce lub za granicą. Oświadczenie woli o ustanowieniu fundacji powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Zachowania tej formy nie wymaga się, jeżeli ustanowienie fundacji następuje w testamencie. Podstawowym dokumentem fundacji jest jej statut, które reguluje całą sferę jej działalności. Majątek fundacji może być przekazywany tylko na cele statutowe. Rejestracja fundacji może być realizowana przez pełnomocnika. Fundacja podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego.
 
Stowarzyszenie jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych. Stowarzyszenie samodzielnie określa swoje cele, programy działania i struktury organizacyjne oraz uchwala akty wewnętrzne dotyczące jego działalności. Stowarzyszenie opiera swoją działalność na pracy społecznej członków, ale do prowadzenia swych spraw może zatrudniać pracowników. Cudzoziemcy mający miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej mogą zrzeszać się w stowarzyszeniach, zgodnie z przepisami obowiązującymi obywateli polskich. Cudzoziemcy niemający miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej mogą jedynie wstępować do stowarzyszeń, których statuty przewidują taką możliwość. Do założenia stowarzyszenia potrzebnych jest piętnastu członków. Podstawowym dokumentem fundacji jest jej statut, które reguluje całą sferę jej działalności. Majątek stowarzyszenia może być przekazywany tylko na cele statutowe. Rejestracja stowarzyszenia może być realizowana przez pełnomocnika. Stowarzyszenie podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego.

Odpowiedzi na pytania opracował Paweł Derlikowski